Το άρθρο που αξολουθεί δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ¨ Δημόσιος Τομέας¨

ΑΝΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΔΑΣΟΠΥΡΟΣΒΕΣΗΣ – ΔΑΣΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ
Για το θέμα αυτό, ο «Δημόσιος Τομέας» συζήτησε με τον κ. Νικ. Μπόκαρη, Πρόεδρο της Πανελλήνιας Ένωσης Δασολόγων Δημοσίων Υπαλλήλων, ο οποίος έχει μακρά εμπειρία, βαθιά γνώση και κατάρτιση στο θέμα της δασικής προστασίας.
Αίτια
Αναζητώντας τα αίτια της αδυναμίας του ελληνικού κράτους να προστατεύσει το δασικό του πλούτο, ο κ. Μπόκαρης εντοπίζει τη μείζονα θεσμική σύγχυση που έχει δημιουργηθεί σχετικά με το ποιος είναι αρμόδιος να κάνει τι, αναφορικά με την πρόληψη και την καταστολή των πυρκαγιών στα δάση και τον επακόλουθο κατακερματισμό των διαθέσιμων πόρων ανάμεσα σε ουσιαστικά αναρμόδιους φορείς , που αποβαίνει τελικά σε βάρος του επιζητούμενου έργου δασοπροστασίας και της αποτελεσματικότητας της διοίκησης . Πάγια θέση της δασικής υπηρεσίας είναι ότι η πρόληψη και η καταστολή των πυρκαγιών αποτελούν ενιαία και αδιάσπαστα στοιχεία της διαχείρισης των δασών οικοσυστημάτων.
Σε αντίθεση με την παραπάνω παραδοχή, οι τελευταίες ελληνικές κυβερνήσεις αποφάσισαν από τη μία πλευρά το διαχωρισμό του αντικειμένου της δασοπυρόσβεσης από το υπόλοιπο αντικείμενο της διαχείρισης των δασών και από την άλλη την ένταξη των δασικών υπηρεσιών στις Περιφέρειες του Κράτους, με το Νόμο 2503/1997. Ουσιαστικά με τη ρύθμιση αυτή η Κεντρική Υπηρεσία της Δασικής Υπηρεσίας παρέμεινε διοικητικά στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, ενώ οι Περιφερειακές Δασικές Υπηρεσίες υπάγονται στις Περιφέρειες του Κράτους (έμμεσα στο Υπουργείο Εσωτερικών Δημ. Διοικ. & Αποκέντρωσης).
Με λίγα λόγια, ενώ γενικός κανόνας για τη βελτίωση της διοικητικής λειτουργίας είναι η απλοποίηση του νομοθετικού πλαισίου, στο κρίσιμο θέμα της προστασίας των δασών επετεύχθη ακριβώς το αντίθετο. Ο πολυκερματισμός, η σύγχυση και η ανεπάρκεια εντοπίζονται σε πολλά επίπεδα. Σε επιτελικό επίπεδο: ’λλο Υπουργείο (Αγρ.Ανάπτυξης και Τροφίμων) είναι υπεύθυνο για τον προγραμματισμό και την εκτέλεση των έργων και την εξασφάλιση χρηματοδότησης, και άλλο Υπουργείο (Εσωτερικών Δ.Δ και Αποκέντρωσης) είναι υπεύθυνο για την κάλυψη των αναγκών τους σε προσωπικό, το οποίο θα κληθεί να εφαρμόσει τον προγραμματισμό. Αντίστοιχα, Η δασική υπηρεσία έχασε την κάθετη διάρθρωσή της και συνεπώς τη δυνατότητα κεντρικού προγραμματισμού ενώ παράλληλα αποδυναμώθηκαν τα δασαρχεία οι παραγωγικότερες διοικητικές μονάδες και αποξενώθηκαν οι υπηρεσίες μεταξύ τους. Σε επίπεδο αξιοποίησης του έμψυχου δυναμικού: Έγιναν μετακινήσεις προσωπικού και ενδυναμώθηκαν οι έδρες των Περιφερειών ενώ αποδυναμώθηκαν τα δασαρχεία, που όμως είναι οι πλέον παραγωγικές μονάδες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Περιφέρεια Πελοποννήσου. Ενώ προσλήφθηκαν το 2003 σαράντα δασολόγοι, μόλις συμπλήρωσαν τα δύο χρόνια της δόκιμης υπηρεσίας τους, με αίτησή τους μεταφέρθηκαν σε άλλες περιφέρειες, με αποτέλεσμα σήμερα, όλες οι υπηρεσίες της Περιφέρειας Πελοποννήσου να είναι τρομερά αποδυναμωμένες και να μην μπορούν να εκτελέσουν τα σύμφωνα με το νόμο και το Σύνταγμα καθήκοντά τους για τη δασοπροστασία.
Σε επίπεδο διαχείρισης πόρων: Αρμοδιότητες που συνδέονται με τη διαχείριση πόρων για το φυσικό περιβάλλον, την πανίδα και την αξιοποίηση νέων τεχνολογιών και αναπτυξιακών προγραμμάτων, διεκδικούνται από διάφορους φορείς. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι η χρηματοδότηση από το Υπουργείο Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, προκειμένου να εκτελέσουν έργα για την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών, σε δασικά οικοσυστήματα, τα οποία στην πλειονότητά τους δεν τους ανήκουν, είναι δημόσια. Για να μπορέσει επομένως, ένας ΟΤΑ να απορροφήσει τα χρήματα που δίνει το Υπουργείο Εσωτερικών ή πρέπει να κάνει προγραμματική σύμβαση με το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης ή να κάνει μικρής εμβέλειας έργα. Έτσι, στην πραγματικότητα, τα χρήματα που δίνονται στους ΟΤΑ, κατευθύνονται σε άλλες δραστηριότητές τους και όχι στη δασική προστασία.
Σε επίπεδο επάρκειας πόρων για την ολοκλήρωση του έργου της δασικής υπηρεσίας: Οι δασικές υπηρεσίες έχουν την αρμοδιότητα για την εκτέλεση όλων των προκατασταλτικών έργων, δηλαδή να δημιουργούν την απαραίτητη υποδομή πάνω στην οποία το πυροσβεστικό σώμα και γενικότερα οι δυνάμεις πολιτικής προστασίας θα αναπτύξουν το δικό τους μηχανισμό για την πυρόσβεση. Με βάση τα παραπάνω οι δασικές υπηρεσίες πρέπει να χρηματοδοτούνται με συστηματικό τρόπο και επαρκώς ώστε να έχουν τη δυνατότητα να καθαρίσουν το δασικό οδικό δίκτυο, να αποκαταστήσουν τη βατότητά του, η οποία έχει χαλάσει λόγω των βροχοπτώσεων, κ.ο.κ.. Επίσης, πρέπει να συντηρούν τις υδατοδεξαμενές, τα πυροφυλάκια, κ.λπ. Για να γίνουν όλα αυτά τα έργα απαιτείται, όπως προαναφέρθηκε, επαρκής χρηματοδότηση. Όμως, τα τελευταία δέκα χρόνια, η χρηματοδότηση για το σκοπό αυτό, είτε από κοινοτικούς είτε από εθνικούς πόρους, δεν είναι επαρκής. Η βασικότερη δράση , αυτή της συντήρησης του δασικού οδικού δικτύου, δεν είναι επιλέξιμη από την Ευρωπαϊκή Ένωση, κάτι που ανάγκασε το ελληνικό κράτος να αναζητήσει εθνικούς πόρους, και δεδομένων των δημοσιονομικών προβλημάτων, οι πόροι που τελικά διατέθηκαν στη δασική υπηρεσία, έφτασαν περίπου στα 2 έως 2,5 εκατ. ευρώ το χρόνο για όλη την Ελλάδα. Πρόκειται για ένα πάρα πολύ μικρό ποσό για ένα τόσο σημαντικό έργο.
Συνοψίζοντας, η υποβάθμιση των δασικών υπηρεσιών, η έλλειψη σταθερής και επαρκούς χρηματοδότησης του δασικού τομέα και πολλές φορές η επικάλυψη αρμοδιοτήτων, σχετίζεται με την παρατηρούμενη, εδώ και αρκετά χρόνια, εικόνα εγκατάλειψης των δασών, των δασικών και των χορτολιβαδικών εκτάσεων και την κατ΄ επέκταση, πρωτοφανή καταστροφή τους από πυρκαγιές ή άλλες αιτίες, με όλες τις συνέπειες στο φυσικό περιβάλλον και την ποιότητα ζωής.
Προτάσεις
Η συζήτηση με την Πανελλήνια Ένωση Δασολόγων Δημοσίων Υπαλλήλων και τον πρόεδρό της κ. Μπόκαρη δεν εξαντλήθηκε στη διαπίστωση των αιτιών. Όπως έχουν κάνει και σε πολλές άλλες ευκαιρίες, οι δασολόγοι διατυπώνουν προτάσεις για την επίλυση αυτών των προβλημάτων, τα οποία δεν είναι απλώς σημαντικά, συνιστούν απειλή για το ίδιο το μέλλον της χώρας. Οι προτάσεις αυτές, αφορούν στη βελτίωση της διοικητικής λειτουργίας, το ξετύλιγμα αυτού του θεσμικού κουβαριού που δε οδηγεί πουθενά. Ως θεμελιώδης ανάγκη αναγνωρίζεται η αναδιοργάνωση της δασικής υπηρεσίας, χωρίς την οποία κανένα είδος ή σύστημα διαχείρισης των δασών είναι δυνατόν να εφαρμοστεί με επιτυχία. Συγκεκριμένα, προτείνεται ανάληψη από ένα μόνο φορέα, της πολιτικής ευθύνης για την ανάπτυξη, την προστασία και τη διαχείριση του Φυσικού Περιβάλλοντος, (υπό τη μορφή Υπουργείου Περιβάλλοντος) στον οποίο θα συμμετέχει και η δασική υπηρεσία με σαφή και διακεκριμένο ρόλο. Ο ενιαίος αυτός φορέας, θα συμπεριλάβει τη Γενική Γραμματεία Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος (η ανασύσταση της οποίας προτείνεται) και κάθετη διάρθρωση στις Περιφερειακές Δασικές Υπηρεσίες.
Προϋπόθεση για τη ρύθμιση αυτή είναι η αναδιοργάνωση της Δασικής Υπηρεσίας, ως Υπηρεσίας Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος, με επανεξέταση των αρμοδιοτήτων της, όπως και των σχετικών αρμοδιοτήτων της αγροφυλακής αλλά και της λειτουργίας των φορέων διαχείρισης που θεσμοθετήθηκαν αλλά ουσιαστικά παραμένουν ανενεργοί, προκαλώντας σύγχυση στην άσκηση αρμοδιοτήτων και διασπώντας τη δασική προστασία. Επιπλέον, τονίζεται: - η ανάγκη άμεσης κάλυψης των οργανικών θέσεων, Δασολόγων, Δασοπόνων και Δασοφυλάκων, αλλά και πρόσληψης ειδικών επιστημόνων ώστε να εξασφαλιστεί η λειτουργία του βασικού διοικητικού μηχανισμού, - η ενίσχυση της χρηματοδότησης, - η αναθεώρηση του επιχειρησιακού σχεδιασμού του πυροσβεστικού σώματος, όσον αφορά στις δασικές πυρκαγιές, - η κωδικοποίηση της υφιστάμενης δασικής και περιβαλλοντικής υπηρεσίας και βεβαίως, η εκτέλεση εκτεταμένων αναδασωτικών προγραμμάτων κυρίως γύρω από τις μεγάλες πόλεις , δηλαδή η ουσιαστική αναδάσωση, κάτι που σήμερα εξαντλείται σε επίπεδο ασκήσεως επί χάρτου.

Νίκος Μπόκαρης
Πρόεδρος της ΠΕΔΔΥ